ARAÇ
DEĞER KAYBI 2022
Hukuk sistemimizde değer
kaybı kavramı konusunda net bir tanım bulunmamakla birlikte; Karayolları
Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası altında sigortacı, kaza
esnasında hatalı olan araç sahibinin sorumluluklarına müteselsilen, yani
zincirleme olarak ortak olmaktadır.
Türk Ticaret Kanunu’nun
1409. maddesine göre ise trafik kazası esnasında değer kaybı oluşması durumunda
meydana gelen kazada kusurlu olan tarafın trafik sigortası, hem kaza
dolayısıyla meydana gelen hasarı ve zararı karşılamakla, hem de doğrudan zarar
olarak kabul gören değer kaybını telafi etmekle yükümlüdür. Karayolları Trafik
Kanunu’nun 85. maddesine göre ise; “aracın bir kimsenin ölümüne veya
yaralanmasına yahut bir şeyin zarara uğramasına sebep olursa, motorlu aracın
bir teşebbüsün unvanı veya işletme adı altında veya bu teşebbüs tarafından
kesilen biletle işletilmesi halinde, motorlu aracın işleteni ve bağlı olduğu
teşebbüsün sahibi, doğan zarardan müştereken ve müteselsilen sorumlu olur.”
şeklinde düzenlemeler mevcuttur.
Değer
kaybı aracınızın geçirmiş olduğu kaza sonrası ikinci el
piyasa fiyatının düşmesidir. Kaza geçiren aracınız çok iyi şekilde onarıma tabi
tutulsa dahi değerinde bir azalma olacaktır. Örneğin aracınızda motor kaputu,
bagaj kapağı gibi parçalar orijinali ile yetkili servis tarafından değiştirilse
dahi aracın değerinde azalma meydana gelmektedir.
Her kazadan sonra
aracınızın değer kaybına uğramasının temel nedeni kazanın Tramer Kayıtları’na
işlemesidir. Aracınızı satmak istediğinizde bu kaydı gören alıcılar kazaya
karışmış bir aracı tercih etmeyecek, tercih etseler bile daha ucuza almak
isteyeceklerdir. Ayrıca aracın parçasının değişmesi ve hatta en ufak bir boyama
işlemi yapılması dahi aracın değerine olumsuz etki yapmaktadır.
Araç değer kaybının
kimden talep edilebilir olduğu konusuna baktığımızda ise; meydana gelen kazada
kusursuz olan tarafın araç değer kaybı, kazaya sebep olan taraf ya da o tarafın
zorunlu trafik sigortasından karşılanır. Karşı tarafın sigortasından ya da
karşı tarafın kendisinden herhangi bir değer kaybı talep edebilmek için her
şeyden önce kazanın oluşumunda yüzde yüz kusurlu olmamak gerekmektedir. Bu
noktada kusurun oranı da önem arz etmektedir. Zira kısmi bir kusur söz konusu
ise kusurlu olunmayan oranda bir talepte bulunmak mümkündür. Kazanın meydana
gelmesinde kusursuz taraf, araçta meydana gelen değer kaybının karşılanması
için ekspertiz raporu alarak değer kaybına sebep olan tarafa dava açabilir yada
bu kaybın karşılanması için Sigorta Tahkim Komisyonu’na başvuru
yapabilir.
Dava yolu ile değer
kaybının tazmin edilmesi durumunda ise; kazada tam kusurlu olarak
nitelendirilmemiş olan taraf, hasar gören eşyasının değerinde oluşan düşüş
miktarında araçta oluşan değer kaybını ve bununla birlikte dolaylı olarak
oluşan zarar olarak; ikame araç ya da kazanç kaybı bedeli talep etme hakkına da
sahiptir.
Bu talep, özellikle hasar
gören aracın serviste ve bakımda kaldığı süre boyunca kiralanan araçlarda veya
ulaşım için kullanılan alternatif ulaşım bedellerinin karşılanmasında gündeme
gelmekte ve talep edilebilmektedir. Burada belirtilmesi gereken en önemli
hususlardan bir tanesi, doğrudan değer kaybı ile iş kaybı zararlarının
karıştırılmamasıdır. Dolaylı olarak kabul edilebilecek giderler, özel olarak
belirtilmediği sürece sigorta şirketleri tarafından karşılanmamaktadır.
ARAÇ
DEĞER KAYBI HESAPLAMA
Yargıtay uygulamasına baktığımızda değer düşüklüğünün
hesaplaması ilk başlarda aracın kaza sonucunda gerçek anlamda kaybettiği değer
üzerine odaklanmıştır. Şöyle ki kaza öncesinde 150.000,00TL piyasa değeri olan
araç kaza sonrasında sahibinden – arabam gibi ikinci el araç piyasasını
yansıtan web sitelerinde 130.000,00TL üzerinden satıldığı tespit edildiğinde
20.000,00TL’lik bir değer kaybı olduğu kabul edilmiştir. Ancak bu yöntem bugün
kullanılmamaktadır.
Serbest piyasa ekonomisinde elinde ciddi bir sermaye
bulunduran sigorta şirketleri; bilimsellik, objektiflik, hukukilik gibi
kavramları öne sürerek Hazine Müsteşarlığı’na baskıda bulunarak araç değer
kaybı hesaplama formülü olarak ifade ettiğimiz kilometre, parça değişimi,
onarımı, parça cinsi, araç rayiç fiyatı gibi değişkenleri dikkate alan bir
hesaplama sistemi oluşturulmuştur. Oluşturulan bu sistem ile ne yazık ki
mağdurların gerçek zararı tazmin edilememektedir.
Formülün çalışma mantığına göre sökülüp takılabilir
parça olarak adlandırılan aracın plastik tampon aksamı, camları, mekanik motor
aksamı gibi bölümlerinde oluşan hasar ve onarımlar araç değer kaybı
hesaplamasında yok sayılmaktadır.
Ancak aracın metal kaporta iskeletinde gerçekleşen
hasarlardan değer kaybı alınabilmektedir. Örneğin aracınızda 40.000TL’lik bir
hasar onarım maliyeti ortaya çıkmış olsun eğer zarar görüp tamir edilen
parçalarınız plastik ön tampon, yan aynalar, ön farlar vs. ise değer kaybı tazminatı
almanız mümkün görünmemektedir.
Araç değer kaybı hesaplamasında aşağıdaki
unsurlar dikkate alınır:
Kimi kara araçları alanında çalışan eksperler ve kimi
meslektaşlarımız araç değer kaybının hesaplanmasına yönelik olarak bir tablo
veya exel paylaşsa da bu çok doğru bir yaklaşım olmayacaktır.
Resmi Gazete’de 20 Mart 2020 tarihinde Hazine
Müsteşarlığı tarafından Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk
Sigortası Genel Şartlarında Değişiklik Yapılmasına Dair Genel Şartlar
yayınlanmıştır.
ARAÇ DEĞER KAYBI ALINAMAYACAK ARAÇLAR
Teminat Dışında Kalan
Haller üst başlıklı maddesine 7 ve 8 numaralı fıkra eklenmiştir. Bu fıkralar şu
şekildedir:
7) Tekerlekli/paletli ve zırhlı toplumsal müdahale
araçları, belediye otobüsleri, yol süpürme araçları, itfaiye araçlarındaki
hasar sebebiyle yapılan değer kaybı talepleri.
8) Yabancı plakalı araçların Türkiye’de karıştığı kazalarda yabancı plakalı
araçlar için yapılan değer kaybı talepleri.
Tekerlekli/paletli ve zırhlı toplumsal müdahale
araçları, belediye otobüsleri, yol süpürme araçları, itfaiye araçları ve
yabancı plakalı araçların karıştığı kazalarda hasar sebebiyle sayılan araçların
lehine olacak şekilde değer kaybı talebinde bulunulamayacaktır.
YENİ ARAÇ DEĞER KAYBI HESAPLAMA 2022
Eski Genel Şartlarda
araçlarda yaşanan değer kaybı konusunda 165 bin km üst sınırı vardı. 165 bin km
ve üstünde bulunan araçlarda değer kaybı talebinde bulunamıyorduk. Yeni
düzenleme ile artık bu sınır kaldırılmakla birlikte değer kaybı
hesaplamasındaki km katsayı oranı düşürülerek formül ve katsayı oranları
yeniden belirlenmiştir.
Araç km katsayısına göre 75 bin km de yer alan aracın
değer kaybı hesaplamasında baz alınan km katsayısı çarpanı ile 149 bin km de
yer alan aracın katsayısı çarpanı aynı olarak belirlenmiştir. Bu da araç değer
kaybının daha az hesaplanmasına neden olacaktır.
Ayrıca araçta meydana gelen maddi hasarın, aracın
rayiç bedelinin %2’sinin altında kalması halinde değer kaybı tazminatı araçta
meydana gelen maddi hasar tutarını aşamayacaktır. Yani aracınızda meydana gelen
maddi hasarlarda meydana gelen hasar araç rayiç bedelinizin %2 sinden fazla
olmayacaktır.
Örneğin piyasa değeri 100.000,00 TL olan aracınızda
1.500,00 TL hasar meydana geldiğinde değer kaybınız bu miktardan fazla bile
olsa 1.500,00 TL den fazla değer kaybı alınamayacaktır.
ARAÇ DEĞER KAYBI ŞARTLARI 2022 YILINDA
NELERDİR ?
1. Çift
Taraflı Kaza Olması
Öncelikle bir değer kaybından bahsedilebilmesi için
aracınızın çift taraflı bir trafik kazasına karışmış olması gerekmektedir.
Açacak olursak tek taraflı olan, kendi başınıza yaptığınız kazalar; duvara
sürtme, ağaca çarpma ve benzeri kazalar değer kaybı alanına girmemektedir.
2. Kazada %100 Kusurlu Olunmaması
İkinci unsurumuz gerçekleşen kazada %100 yani tam
kusurlu olmamanız gerekmektedir. Kazaya tamamen siz sebebiyet vermişseniz,
diğer araç ve kişilerin bir kusuru yoksa yine değer kaybından söz edilemez.
Çünkü herkes kendi kusuru oranınca verdiği zarardan sorumludur. Size bir
başkası zarar vermeli ki siz o kişi ya da kurumlardan zararınızı
isteyebilmelisiniz.
3. Kazada Araçta Bir Hasar Oluşması ve Onarılması
Üçüncü unsurumuz gerçekleşen kazada aracınızda bir
hasar oluşması ve bu hasarın onarım işlemleri sonucunda giderilmiş olması
gerekliliğidir. Giderilmemiş zarar, onarım işlemi görülmeyen hasar nedeniyle de
değer kaybı alınamayacaktır. Değer kaybı hesaplamasında yapılan onarım
işlemlerine ilişkin bilgi ve belgeler oldukça önemlidir. Bunların düzgün bir
şekilde toplanması ve depolanması önemlidir.
4. Parçaların daha önce başka bir kaza nedeni ile
onarılmamış olması
Dördüncü unsurumuz onarım işlemi gören parçaların daha
önce bir başka kaza nedeniyle hasar görerek onarım işlemine tabi tutulmamış
olması gerekmektedir. Takdir edersiniz ki bir araç iki kez aynı yerden gördüğü
hasar nedeniyle değer kaybedemez. Aracın ilgili parçası ilk kazasında onarım
gördüğü için değer kaybı yaşamıştır. Tabi ki aracın ikinci, üçüncü ve diğer
kazalarında farklı parçalarının hasar görerek onarıma tabi olmasında değer
kaybı gündeme gelecektir.
ARAÇ
DEĞER KAYBI KM SINIRI 2022
Araç değer kaybı km sınırı 2022 itibarı
ile kaldırılmıştır. Sonuç olarak her yaş ve kilometredeki araç için değer kaybı
alınması söz konusudur. Ancak tutarın ne kadar olacağı konusu ise aracın piyasa
rayici, kilometresi, hasarın TL karşılığı gibi etkenlerin dikkate alındığı
formül üzerinden yapılan hesaplama sonucunda ortaya çıkacaktır.
ARAÇ DEĞER KAYBI YAŞ SINIRI 2022
Araçta meydana gelen değer kaybına ilişkin taleplerde,
aracın özellikleri ve kazanın oluş şekli değer kaybı bedelinin tespitinde
önemli rol oynamaktadır. Trafik kazası sebebiyle araçta meydana gelen değer
kaybının belirlenmesinde öncelikle söz konusu aracın markası, modeli, yılı,
kilometresi, hasar miktarı ve geçmiş hasar kayıtları etkili hususlardandır.
Bununla birlikte kazanın oluş şekli bakımından kusur dağılımları da önem arz
etmektedir.
Değer kaybı taleplerinde aracın özellikleri bakımından
yanlış bilinenin aksine, araç yaş sınırı bakımından herhangi bir sınır
bulunmamaktadır. Aracın markası, modeli, yaşı (yılı) ve kilometresi bakımından
değer kaybı bedelinin tazmini açısında bir alt veya üst sınır söz konusu değildir.
Bu hususlar yalnızca araçta oluşan değer kaybının tespitinde, hesaplanacak
değer kaybı bedelinin miktarını etkileyen faktörlerdir. Bu nedenle belirli bir
yaş sınırı üzerinde olan araçlarda değer kaybı oluşmayacağı yönündeki kanı
isabetli değildir.
Bununla birlikte belirtmek gerekir ki, kaza sebebiyle
araçta oluşan değer kaybı bedeli Trafik Sigortası Genel Şartları’nda düzenlenen
“Değer Kaybı Hesaplaması Formülüne” göre hesaplanmaktaydı. Bu formüle göre
165.000 kilometrenin üzerinde araçlarda değer kaybı oluşmayacağı
düzenlenmekteydi. 09.10.2020 tarihli Resmi Gazete’ de yayımlanan
Anayasa Mahkemesi’nin 2019/40 Esas 2020/40 Karar sayılı kararında; 2918
Sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun 90 ve 92. maddelerde geçen ‘Genel Şartlar’
ifadeleri iptal edilmiştir. Karayolları Trafik Kanunu’nun 90. maddesinin
birinci cümlesinin “… ve bu kanun çerçevesinde hazırlanan genel
şartlarda öngörülen usul ve esaslara tabidir…” ve ikinci cümlesinde
yer alan “…ve genel şartlarda…” ibarelerinin iptaline karar
verilmiştir. Yani Anayasa Mahkemesi’nin söz konusu kararı ile birlikte eskiden
kullanılan Değer Kaybı Hesaplama formülü uygulamadan kaldırmıştır. Söz
konusu iptal kararı ile artık 165.000 km sınırı kaldırılmakla birlikte, “mini
onarım” olarak adlandırılan plastik tampon/parça onarımları, cam, radyo/teyp,
lastik, hava yastığı, jant, mekanik, elektrik, elektronik ve döşeme aksamı gibi
parçalar da değer kaybı kapsamına alınmıştır.
Araç değer kaybı hesaplanması çerçevesinde avukattan hukuki yardım alınması oldukça önemlidir.
Okumakta olduğunuz yazı ile ilgili bir
davanız varsa, bu konuda uzman bir avukatın profesyonel yardımından
faydalanmanızı şiddetle tavsiye ederiz. Bizimle iletişime geçmek ve bilgi almak için arayabilirsiniz.